کم شنوایی در کودکان یکی از نگرانی‌های مهم والدین و پزشکان است، زیرا این مشکل می‌تواند بر رشد زبانی، اجتماعی و تحصیلی آن‌ها تأثیر بگذارد. عوامل مختلفی می‌توانند موجب کاهش شنوایی در کودکان شوند، از جمله عوامل ژنتیکی، بیماری‌های عفونی و ضربه به گوش. در این مقاله، به بررسی دلایل کم‌شنوایی در کودکان می‌پردازیم و راه‌های پیشگیری، تست شنوایی کودکان و درمان کم شنوایی را نیز مرور خواهیم کرد.
دلایل کم شنوایی در کودکان
عوامل ژنتیکی و مادرزادی
برخی از کودکان با مشکلات شنوایی متولد می‌شوند که ممکن است ناشی از جهش‌های ژنتیکی یا مشکلات مادرزادی باشد. برخی از این عوامل عبارتند از:
- سابقه خانوادگی: اگر در خانواده سابقه کم‌شنوایی وجود داشته باشد، احتمال بروز آن در کودک افزایش می‌یابد.
- سندرم‌های ژنتیکی: برخی سندرم‌ها مانند سندرم داون، سندرم واردنبورگ و سندرم آلپورت می‌توانند منجر به کم‌شنوایی شوند.
- عوامل محیطی دوران بارداری: مصرف داروهای خاص، قرار گرفتن در معرض سموم و بیماری‌های مادر در دوران بارداری مانند سرخجه می‌توانند به کاهش شنوایی نوزاد منجر شوند.
همچنین چگونه با مراقبت درست از شنوایی کودک محافظت کنیم؟ را بخوانید.
عفونت‌های دوران نوزادی و کودکی
برخی از بیماری‌های عفونی که می‌توانند باعث کاهش شنوایی در کودکان شوند، عبارتند از:
- اوتیت میانی (عفونت گوش میانی): این بیماری یکی از رایج‌ترین دلایل کم‌شنوایی در کودکان است. در صورتی که مایع عفونی در گوش میانی تجمع پیدا کند و درمان مناسب انجام نشود، ممکن است باعث آسیب دائمی به شنوایی کودک شود.
- مننژیت: این بیماری التهاب پرده‌های مغزی را در پی دارد و در برخی موارد می‌تواند به عصب‌های شنوایی آسیب برساند. کودکانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، باید تست شنوایی انجام دهند تا میزان تأثیر بیماری بر سیستم شنوایی‌شان بررسی شود.
- سرخک و اوریون: این بیماری‌های ویروسی به ویژه اگر در دوران کودکی اتفاق بیفتند، می‌توانند روی سیستم شنوایی اثرات منفی بگذارند. اوریون ممکن است به حلزون گوش آسیب زده و منجر به کم‌شنوایی دائمی شود.
ضربه به گوش و آسیب‌های فیزیکی
آسیب‌های فیزیکی به گوش می‌توانند منجر به کم شنوایی موقت یا دائمی شوند:
- ضربه به سر: کودکانی که دچار ضربه‌های شدید به ناحیه سر می‌شوند، در معرض خطر آسیب‌های شنوایی قرار دارند. این ضربه‌ها می‌توانند باعث پارگی پرده گوش، آسیب به حلزون گوش یا حتی اختلال در مسیرهای عصبی مرتبط با شنوایی شوند.
- فشار ناگهانی به پرده گوش: قرار گرفتن در معرض صداهای بسیار بلند مانند صدای انفجار یا استفاده از هدفون با صدای زیاد می‌تواند باعث پارگی پرده گوش شود. این نوع آسیب ممکن است نیاز به درمان کم شنوایی از طریق روش‌های ترمیمی داشته باشد.
- فشار زیاد آب در شنا: ورود ناگهانی آب به مجرای گوش و عفونت‌های ناشی از آن می‌توانند منجر به کاهش شنوایی موقت یا دائمی شوند.
همچنین بهترین برندهای تولید کننده سمعک برای کودکان 2024 را بخوانید.
عوامل دارویی و سمی
برخی داروها ممکن است اثرات سمی بر سیستم شنوایی داشته باشند، به خصوص اگر در دوران نوزادی و کودکی استفاده شوند:
- آنتی‌بیوتیک‌های خاص مانند جنتامایسین: این داروها در برخی موارد باعث آسیب به سلول‌های شنوایی شده و کم‌شنوایی دائمی ایجاد می‌کنند.
- داروهای شیمی‌درمانی: کودکان مبتلا به سرطان که تحت درمان با داروهای خاص قرار دارند، ممکن است با مشکلات شنوایی مواجه شوند.
- مصرف بیش از حد داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): مصرف مداوم این داروها در کودکان می‌تواند تأثیرات منفی بر شنوایی داشته باشد.
راه‌های پیشگیری و درمان
تشخیص زودهنگام و تست شنوایی کودکان
تشخیص زودهنگام کم‌شنوایی نقش مهمی در جلوگیری از مشکلات زبانی و ارتباطی کودکان دارد. انجام تست شنوایی نوزادان پس از تولد و تست شنوایی دوره‌ای در کودکان می‌توانند به شناسایی سریع این مشکل کمک کنند. آزمایش‌های تشخیصی مانند تست OAE و تست ABR می‌توانند میزان عملکرد سیستم شنوایی کودک را بررسی کنند و در صورت نیاز، مداخلات درمانی سریع‌تر انجام شوند.
همچنین شناسایی مشکلات شنوایی قبل از بروز علائم جدی را بخوانید.
درمان کم شنوایی
درمان کم‌شنوایی بستگی به علت و شدت آن دارد. برخی روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های گوش و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر.
- قرار دادن لوله‌های تهویه گوش در کودکانی که دچار اوتیت میانی مزمن هستند تا از تجمع مایع در گوش جلوگیری شود.
- کاشت حلزون گوش در کودکانی که دچار ناشنوایی شدید یا عمیق هستند تا بتوانند از قابلیت شنیدن برخوردار شوند.
توانبخشی و وسایل کمک‌شنوایی
- سمعک‌های مناسب برای کودکان: برای کودکانی که کم‌شنوایی متوسط دارند، استفاده از سمعک می‌تواند به بهبود عملکرد شنوایی آن‌ها کمک کند.
- گفتاردرمانی: کودکانی که دچار کم‌شنوایی هستند، ممکن است نیاز به گفتاردرمانی داشته باشند تا مهارت‌های زبانی و گفتاری آن‌ها تقویت شود.
- آموزش ویژه برای کودکان ناشنوا: برخی کودکان که دچار ناشنوایی شدید هستند، نیاز به آموزش‌های خاص مانند زبان اشاره دارند تا بتوانند به درستی با محیط اطراف ارتباط برقرار کنند.
علل پاره شدن پرده گوش بر اثر ضربه
پارگی پرده گوش می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که یکی از شایع‌ترین آن‌ها، ضربه مستقیم به گوش است. این ضربه می‌تواند ناشی از برخورد ناگهانی دست، توپ یا اجسام سخت دیگر باشد که به پرده گوش فشار وارد کرده و باعث پارگی آن شود. همچنین، تغییرات ناگهانی فشار که به عنوان باروتروما شناخته می‌شوند، می‌توانند در اثر عواملی مانند غواصی، پرواز با هواپیما یا قرار گرفتن در معرض انفجار ایجاد شوند. این تغییرات ناگهانی در فشار محیطی باعث کشیدگی بیش از حد پرده گوش و در نهایت پارگی آن می‌شوند.
عوامل دیگری نیز می‌توانند در این آسیب نقش داشته باشند، از جمله ورود اجسام خارجی به داخل گوش. بسیاری از افراد برای تمیز کردن گوش از وسایلی مانند گوش‌پاک‌کن، سنجاق یا کلید استفاده می‌کنند که ممکن است باعث آسیب به پرده گوش شوند. در برخی موارد، حتی وارد شدن تصادفی یک جسم نوک‌تیز یا ضربه شدید به کنار سر می‌تواند منجر به پارگی این غشای حساس شود.
یکی دیگر از علل مهم پارگی پرده گوش، عفونت‌های شدید گوش میانی است. وقتی عفونت در گوش میانی پیشرفت کند، ممکن است باعث تجمع مایعات و افزایش فشار داخل گوش شود. در صورتی که این فشار از حد تحمل پرده گوش فراتر رود، ممکن است این غشا دچار پارگی شود. این نوع آسیب معمولاً با خروج مایعات چرکی یا خونی از گوش همراه است. در مجموع، هرگونه آسیب یا فشار ناگهانی به پرده گوش می‌تواند آن را در معرض پارگی قرار داده و موجب کم شنوایی یا سایر مشکلات شنوایی شود.
همچنین اهمیت استفاده از سمعک برای نوزادان و کودکان را بخوانید.
علائم پاره شدن پرده گوش
پاره شدن پرده گوش معمولاً با علائم مشخصی همراه است که بسته به شدت آسیب، ممکن است خفیف یا شدید باشند. یکی از اولین نشانه‌های این مشکل، درد ناگهانی و شدید در گوش است که معمولاً پس از وارد شدن ضربه یا تغییر ناگهانی فشار احساس می‌شود. این درد ممکن است به‌صورت ناگهانی کاهش یابد، که نشان‌دهنده خروج فشار پس از پارگی پرده گوش است.
یکی دیگر از علائم شایع، کاهش شنوایی موقت یا دائمی در گوش آسیب‌دیده است. میزان کم‌شنوایی به اندازه پارگی بستگی دارد. در موارد خفیف، فرد ممکن است احساس کند که صداها ضعیف‌تر و مبهم‌تر شنیده می‌شوند، اما در پارگی‌های وسیع، ممکن است کاهش شنوایی قابل‌توجهی رخ دهد.
ترشح مایعات از گوش نیز یکی دیگر از نشانه‌های مهم این عارضه است. این مایع ممکن است شفاف، چرکی یا حتی خون‌آلود باشد. اگر پارگی پرده گوش به دلیل عفونت رخ داده باشد، ترشحات گوش معمولاً چرکی و بدبو خواهند بود. در برخی موارد، این ترشحات پس از یک دوره درد شدید ظاهر شده و ممکن است برای چندین روز ادامه داشته باشند.
احساس وزوز گوش (تینیتوس) نیز یکی دیگر از علائم رایج است. بسیاری از افراد مبتلا به پارگی پرده گوش، صدایی شبیه به زنگ زدن، وزوز یا هیس‌هیس در گوش خود احساس می‌کنند. این مشکل می‌تواند باعث ناراحتی و اختلال در تمرکز شود، به‌خصوص در محیط‌های ساکت.
در برخی موارد، فرد دچار سرگیجه و مشکلات تعادلی می‌شود. پرده گوش نقش مهمی در حفظ تعادل بدن دارد، زیرا گوش داخلی بخشی از سیستم تعادلی ماست. در صورتی که پرده گوش دچار آسیب شود، ممکن است فرد هنگام حرکت دچار عدم تعادل یا حتی حالت تهوع شود.
انجام تست شنوایی کودکان در مرکز تخصصی شنوایی سنجی آوا اودیولوژی
در مرکز آوا اودیولوژی، انجام تست شنوایی کودکان با استفاده از تجهیزات پیشرفته و روش‌های تخصصی انجام می‌شود تا مشکلات شنوایی در سنین پایین شناسایی شوند. این تست‌ها به‌طور دقیق و بدون درد انجام می‌شوند و کمک می‌کنند تا مشکلات کم شنوایی کودکان در مراحل اولیه تشخیص داده شده و درمان مناسب آغاز گردد. با این روش‌ها، والدین می‌توانند از سلامت شنوایی فرزند خود مطمئن شده و در صورت نیاز، اقدامات لازم را برای بهبود وضعیت شنوایی آن‌ها انجام دهند.
نتیجه‌گیری
کم شنوایی در کودکان از جمله مسائل مهمی است که می‌تواند بر جنبه‌های مختلف زندگی کودک، از جمله رشد زبانی، اجتماعی و تحصیلی تأثیر بگذارد. شناخت دقیق علل این مشکل، از جمله عوامل ژنتیکی، بیماری‌های عفونی و ضربه به گوش، نقش مهمی در پیشگیری و درمان به‌موقع دارد. از سوی دیگر، تشخیص زودهنگام از طریق تست‌های شنوایی می‌تواند به والدین کمک کند تا به سرعت اقدام‌های درمانی لازم را انجام دهند و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کنند. در این راستا، توجه به مراقبت‌های شنوایی و انجام تست‌های دوره‌ای در مراکز تخصصی مانند آوا اودیولوژی می‌تواند تأثیر بسزایی در سلامت شنوایی کودکان داشته باشد.
