زردی نوزادی شاید در نگاه اول یکی از شایع‌ترین و بی‌خطرترین مشکلات روزهای نخست تولد به نظر برسد؛ اما اگر شدت آن بالا رود و درمان به موقع صورت نگیرد، می‌تواند پیامدهایی جدی برای سلامت نوزاد داشته باشد. یکی از مهم‌ترین عوارضی که در زردی شدید دیده می‌شود، آسیب به سیستم شنوایی و در نهایت کم شنوایی دائمی است. این موضوع از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است؛ از نحوه بروز زردی گرفته تا تاثیر آن بر مغز و عصب شنوایی.
زردی نوزادی؛ یک پدیده طبیعی اما گاهی خطرناک
زردی نوزادی یکی از شایع‌ترین شرایط بالینی در روزهای اولیه تولد است که به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین در خون نوزاد رخ می‌دهد. بیلی‌روبین ماده‌ای زردرنگ است که از تجزیه طبیعی گلبول‌های قرمز به وجود می‌آید. در شرایط نرمال، کبد این ماده را پردازش و از بدن خارج می‌کند. اما در نوزادان به دلیل عملکرد ناقص کبد، بیلی‌روبین در خون انباشته می‌شود و پوست و چشم‌ها رنگ زرد پیدا می‌کنند. این زردی در اغلب موارد خفیف است و با نوردرمانی ساده برطرف می‌شود، اما در برخی موارد که سطح بیلی‌روبین به‌طور غیرعادی افزایش می‌یابد، خطراتی مانند آسیب به سیستم عصبی و به ویژه مراکز شنوایی نوزاد را در پی دارد.
تفاوت زردی فیزیولوژیک و پاتولوژیک
شناخت نوع زردی برای والدین و پزشکان اهمیت فراوانی دارد. زردی فیزیولوژیک، نوع شایع‌تر زردی است که معمولاً بین روز دوم تا پنجم پس از تولد ظاهر شده و طی ۱۰ تا ۱۴ روز بدون درمان خاصی از بین می‌رود. اما زردی پاتولوژیک معمولاً در ۲۴ ساعت اول پس از تولد دیده می‌شود یا با سطوح بیلی‌روبین بسیار بالا همراه است. این نوع زردی ممکن است ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند ناسازگاری خون، کم‌خونی همولیتیک، عفونت یا اختلالات کبدی باشد. در زردی پاتولوژیک، میزان بیلی‌روبین ممکن است در مدت کوتاهی آن‌قدر بالا برود که به مغز نفوذ کرده و خطر آسیب دائمی ایجاد کند. در نتیجه، تشخیص زودهنگام نوع زردی از بروز عوارض غیرقابل جبران جلوگیری می‌کند.
زردی شدید و تأثیر آن بر سیستم شنوایی
بیلی‌روبین بالا اگر وارد مغز شود، می‌تواند به نواحی حساس عصبی از جمله ساقه مغز و عصب هشتم مغزی آسیب برساند. این آسیب باعث اختلال در انتقال پیام‌های شنوایی و در نهایت کاهش دائمی شنوایی می‌شود. در برخی منابع علمی، دلایل کم شنوایی در نوزادان به‌طور مستقیم با زردی درمان نشده مرتبط دانسته شده است.
کرنیکتروس؛ خطر خاموش ناشی از زردی درمان‌نشده
کرنیکتروس نام یک بیماری عصبی شدید و نادر است که در اثر رسوب بیلی‌روبین در مغز نوزاد ایجاد می‌شود. این بیماری بیشتر در نوزادانی رخ می‌دهد که زردی آن‌ها به‌موقع درمان نشده یا سطح بیلی‌روبین بسیار بالا بوده است. بیلی‌روبین در این حالت به مغز نفوذ کرده و بافت‌های مغزی به‌ویژه نواحی کنترل‌کننده حرکت، شنوایی و یادگیری را به‌شدت تخریب می‌کند. کودکی که دچار کرنیکتروس می‌شود، ممکن است علاوه بر اختلال شنوایی دچار اسپاسم عضلانی، مشکلات گفتاری، تأخیر در رشد حرکتی و حتی عقب‌ماندگی ذهنی شود. این بیماری به‌شدت بر کیفیت زندگی نوزاد تأثیر می‌گذارد و از مهم‌ترین عوامل ایجاد کم شنوایی در کودکان محسوب می‌شود.
اهمیت غربالگری شنوایی در نوزادان پرخطر
با توجه به اینکه نوزادان نمی‌توانند به‌صورت کلامی واکنش دهند، تشخیص اختلال شنوایی در مراحل اولیه بدون ابزارهای تخصصی دشوار است. به همین دلیل، سیستم بهداشت بسیاری از کشورها غربالگری شنوایی نوزادان را به‌عنوان یک بخش الزامی از مراقبت‌های پس از زایمان قرار داده‌اند. این غربالگری به‌ویژه در نوزادانی که سابقه زردی شدید، بستری در NICU یا وزن پایین دارند، از اهمیت بیشتری برخوردار است. آزمایش‌های OAE (Emission Auditory Otoacoustic) و ABR (Auditory Brainstem Response) به صورت غیرتهاجمی انجام می‌شوند و می‌توانند هرگونه اختلال در مسیرهای عصبی شنوایی را حتی پیش از بروز علائم رفتاری شناسایی کنند.
همچنین تست شنوایی (ABR) نوزادان برای تشخیص زود هنگام اوتیسم را بخوانید.
پیشگیری؛ گامی کلیدی در محافظت از شنوایی نوزاد
پیشگیری از زردی شدید و عوارض آن، با پایش دقیق وضعیت نوزاد در روزهای اول تولد ممکن است. اندازه‌گیری سطح بیلی‌روبین با تست‌های پوستی یا خونی و پیگیری رشد رنگ زرد پوست، باید در تمام نوزادان انجام شود. والدین باید با علائم زردی آشنا باشند؛ مثلاً رنگ زرد در سفیدی چشم، خواب‌آلودگی بیش از حد و ضعف در تغذیه از علائم هشداردهنده است. در صورت مشاهده این موارد، مراجعه سریع به پزشک ضروری است. نوردرمانی روش اصلی درمان زردی متوسط تا شدید است که با شکستن بیلی‌روبین به مواد محلول، از ورود آن به مغز جلوگیری می‌کند. در موارد شدیدتر، تعویض خون نیز ممکن است برای نجات جان نوزاد و حفظ شنوایی او لازم باشد.
راه‌های درمان در صورت آسیب شنوایی ناشی از زردی
اگر به‌دلیل زردی شدید، نوزاد دچار کاهش شنوایی شده باشد، درمان باید بدون تأخیر آغاز شود. نوع درمان بستگی به میزان آسیب و شدت کم شنوایی دارد. در موارد خفیف، استفاده از سمعک مناسب به رشد زبانی و شناختی کودک کمک می‌کند. اگر آسیب شنوایی شدید یا عمیق باشد و نوزاد به صدا واکنش نشان ندهد، کاشت حلزون شنوایی می‌تواند گزینه مؤثری باشد. همچنین جلسات گفتاردرمانی برای تقویت مهارت‌های ارتباطی کودک بسیار مفید است. در این مرحله، درمان کم شنوایی باید به صورت چندجانبه و تحت نظر تیمی از متخصصان گوش، مغز و اعصاب و گفتاردرمانگر انجام شود تا نتایج بهینه حاصل شود.
همچنین دلایل گوش درد در کودکان و راهکارهای تسکین آن را بخوانید.
تست شنوایی دقیق و بدون درد برای نوزادان در آوا اودیولوژی
در کلینیک آوا اودیولوژی، تست شنوایی نوزادان و کودکان با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین دستگاه‌های تشخیص زودهنگام انجام می‌شود تا هرگونه اختلال شنوایی در مراحل اولیه شناسایی و درمان شود. این مرکز با استفاده از روش‌های علمی مانند OAE و ABR، بدون درد و به صورت غیرتهاجمی، عملکرد سیستم شنوایی را ارزیابی می‌کند و به والدین اطمینان می‌دهد که سلامت شنوایی فرزندشان تحت نظر دقیق متخصصان قرار دارد. غربالگری به موقع در آوا اودیولوژی، نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات گفتاری، یادگیری و اجتماعی در آینده ایفا می‌کند.
نتیجه‌گیری
با اینکه زردی نوزادی اغلب پدیده‌ای طبیعی و گذرا تلقی می‌شود، اما بی‌توجهی به شدت آن می‌تواند به بروز عوارضی جدی و غیرقابل جبران مانند کم شنوایی دائمی منجر شود. این آسیب‌ها، نه‌تنها بر کیفیت زندگی کودک اثر می‌گذارند، بلکه می‌توانند بر رشد زبانی، شناختی و اجتماعی او نیز تأثیر منفی داشته باشند. از این‌رو، آگاهی والدین از علائم هشداردهنده زردی، پیگیری درمان به‌موقع و انجام تست‌های شنوایی در نوزادان به‌ویژه در موارد پرخطر، ضرورتی انکارناپذیر است. با اقدامات پیشگیرانه ساده و تشخیص زودهنگام، می‌توان از بسیاری از دلایل کم شنوایی در کودکان جلوگیری کرد و آینده‌ای سالم‌تر برای آنان رقم زد.
