شنوایی یکی از مهمترین حواس پنجگانه انسان است که نقش اساسی در رشد شناختی، زبانآموزی و تعاملات اجتماعی نوزادان و کودکان ایفا میکند. کم شنوایی در کودکان به معنای کاهش توانایی دریافت و درک اصوات محیط است که میتواند از بدو تولد وجود داشته باشد یا در طول دوران کودکی شکل بگیرد. این مشکل در نوزادان با عنوان کم شنوایی مادرزادی شناخته میشود و در صورت عدم تشخیص و مداخله به موقع، میتواند اثرات منفی و طولانیمدتی بر مهارتهای زبانی، تحصیلی و اجتماعی کودک بگذارد. اهمیت شناخت دقیق این مشکل و آگاهی از راههای پیشگیری، تشخیص و درمان آن در بهبود کیفیت زندگی کودکان و خانوادههایشان بسیار حیاتی است.
تعریف و انواع کم شنوایی مادرزادی
کمشنوایی مادرزادی به وضعیتی گفته میشود که نوزاد از بدو تولد دچار کاهش شنوایی در یک یا هر دو گوش باشد. شدت این کم شنوایی میتواند از خفیف تا عمیق متغیر باشد. براساس محل آسیب، کمشنوایی مادرزادی به سه نوع اصلی تقسیم میشود:
-
کمشنوایی رسانشی که ناشی از مشکل در انتقال صدا از گوش خارجی یا میانی به گوش داخلی است.
-
کمشنوایی حسی-عصبی که رایجترین نوع بوده و به علت آسیب به سلولهای مویی حلزون گوش داخلی یا عصب شنوایی ایجاد میشود.
-
کمشنوایی آمیخته که ترکیبی از دو نوع فوق است.
شناخت دقیق نوع کمشنوایی به انتخاب روش درمانی مناسب کمک شایانی میکند.
دلایل کمشنوایی مادرزادی در نوزادان
دلایل کم شنوایی در نوزادان بسیار متنوعاند و در دو دسته کلی ژنتیکی و غیرژنتیکی طبقهبندی میشوند.
از جمله دلایل کم شنوایی ژنتیکی میتوان به جهشهای ژنی مختلف اشاره کرد که بر عملکرد گوش داخلی و مسیرهای عصبی شنوایی تاثیر میگذارند. برخی از این موارد به شکل کمشنوایی ژنتیکی بدون سندرم (که تنها کاهش شنوایی وجود دارد) و برخی به صورت سندرمی همراه با علائم دیگر بروز میکنند.
علاوه بر عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و غیرژنتیکی نیز سهم قابل توجهی در بروز این مشکل دارند. عفونتهای مادر در دوران بارداری مانند سرخجه، سیتومگالوویروس، سیفلیس و زیکا، مصرف داروهای مضر یا مواجهه با مواد سمی، مشکلات مربوط به تولد مانند کمبود اکسیژن و تولد زودرس از جمله دلایل غیرژنتیکی شایع کمشنوایی مادرزادی هستند. همچنین بیماریها و عفونتهای پس از تولد، مثل مننژیت، میتوانند به کاهش شنوایی در نوزادان منجر شوند.
اهمیت تشخیص زودهنگام و روشهای غربالگری
یکی از مهمترین گامها در مقابله با کمشنوایی مادرزادی، تشخیص سریع و زودهنگام آن است. تشخیص به موقع سبب میشود که کودک بتواند درمانهای لازم را دریافت کند و تاخیر در رشد زبانی و اجتماعی به حداقل برسد. امروزه بسیاری از کشورها برنامههای غربالگری شنوایی نوزادان را در 24 تا 48 ساعت پس از تولد به صورت روتین اجرا میکنند.
این برنامهها شامل انجام تستهای تخصصی مانند OAE (پاسخ گوش خارجی) و ABR (پاسخ ساقه مغز شنوایی) است که به صورت غیرتهاجمی و سریع میتوانند وجود کمشنوایی را در نوزاد تشخیص دهند. اگر نتیجه غربالگری مثبت باشد، کودک به ارزیابیهای تکمیلی برای تعیین شدت و نوع کم شنوایی ارجاع داده میشود.
نشانهها و علائم کم شنوایی در کودکان و نوزادان
تشخیص کمشنوایی در نوزادان به دلیل ناتوانی آنها در بیان مشکل، چالشبرانگیز است. با این حال، برخی علائم میتوانند نشاندهنده وجود مشکل شنوایی باشند.
نوزادی که دچار کمشنوایی مادرزادی است ممکن است نسبت به صداهای محیط واکنش نشان ندهد، به نام خود پاسخ ندهد یا تولید اصوات و شروع گفتار در او به تأخیر بیفتد. در کودکان بزرگتر، مشکلات در درک گفتار، نیاز به بلندتر کردن صداهای تلویزیون یا عدم توجه به صدای هشدارها از علائم قابل توجه است. توجه به این نشانهها و اقدام سریع جهت ارزیابی تخصصی اهمیت زیادی دارد.
روشهای درمان و مدیریت کم شنوایی
روش درمانی کمشنوایی مادرزادی وابسته به نوع و شدت آن است. در مواردی که کمشنوایی خفیف تا شدید باشد، استفاده از سمعک میتواند کمک کننده باشد و کیفیت شنوایی را بهبود بخشد.
برای کمشنواییهای شدید تا عمیق که سمعک موثر نیست، کاشت حلزون شنوایی راهکار درمانی موثری محسوب میشود. این روش با تحریک مستقیم عصب شنوایی، امکان دریافت اصوات را فراهم میکند و منجر به بهبود شنوایی و رشد گفتاری میشود.
همچنین، توانبخشی گفتار و زبان به عنوان مکمل درمان نقش حیاتی در تقویت مهارتهای ارتباطی کودکان کمشنوا دارد. والدین نیز با آموزشهای لازم میتوانند نقش مهمی در حمایت و ارتقاء کیفیت زندگی کودک خود ایفا کنند.
پیشگیری از کمشنوایی مادرزادی
پیشگیری همواره بهتر از درمان است و در مورد کمشنوایی مادرزادی نیز این اصل صادق است. رعایت مراقبتهای دوران بارداری از جمله انجام واکسیناسیون مناسب مانند واکسن سرخجه پیش از بارداری، پرهیز از مصرف داروهای مضر و مواد سمی، کنترل عفونتهای دوران بارداری و پیگیری دقیق وضعیت سلامت مادر میتواند ریسک بروز کمشنوایی را در نوزاد کاهش دهد. همچنین، توجه به شرایط زایمان و جلوگیری از تولد زودرس و کمبود اکسیژن نوزاد نیز به کاهش خطرات مرتبط با کم شنوایی کمک میکند.
نقش خانواده و جامعه در حمایت از کودکان کمشنوا
حمایت خانواده و آگاهی جامعه در زمینه کم شنوایی در کودکان نقش بسیار مهمی در موفقیت درمان و رشد طبیعی کودکان دارد. آموزش والدین در مورد نحوه برقراری ارتباط و استفاده از روشهای جایگزین مانند زبان اشاره و فراهم آوردن محیطهای آموزشی و حمایتی مناسب، فرصتهای بیشتری برای پیشرفت کودکان فراهم میکند. از طرف دیگر، افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت غربالگری و درمان به موقع میتواند باعث شود که کودکان بیشتری در سنین پایینتر شناسایی و درمان شوند.
با تست شنوایی در آوا اودیولوژی، نگرانیهای شنوایی کودکتان را برطرف کنید
شنوایی یکی از حیاتیترین حواس نوزادان است که نقش بسیار مهمی در رشد زبان، یادگیری و ارتباطات اجتماعی آنها دارد. هرگونه اختلال در شنوایی میتواند باعث تاخیر در رشد گفتار و مشکلات تحصیلی و اجتماعی شود. به همین دلیل، انجام تست شنوایی سنجی در مرکز تخصصی آوا اودیولوژی به عنوان اولین گام برای شناسایی به موقع هر گونه مشکل شنوایی در نوزادان توصیه میشود. این تستها کاملاً غیرتهاجمی، دقیق و سریع انجام میشوند و به والدین اطمینان میدهند که کودکشان از نظر سلامت شنوایی در وضعیت مناسبی قرار دارد یا نیاز به بررسیهای بیشتر وجود دارد.
در آوا اودیولوژی با استفاده از پیشرفتهترین تجهیزات و تیم تخصصی، تست شنوایی نوزادان به صورت دقیق و با حساسیت بالا انجام میشود تا کمشنوایی مادرزادی یا سایر مشکلات شنیداری در مراحل اولیه تشخیص داده شود. این غربالگری زودهنگام کمک میکند تا درمان و مداخلات لازم هر چه سریعتر آغاز شود و از بروز مشکلات ثانویه جلوگیری گردد. به این ترتیب، والدین میتوانند با آرامش خاطر بیشتری به رشد و آینده درخشان کودک خود امیدوار باشند و نگرانیهای مرتبط با شنوایی او را برطرف کنند.
نتیجهگیری
شنوایی یکی از مهمترین حواس انسان است که نقش بنیادینی در رشد شناختی، زبانآموزی و تعاملات اجتماعی کودکان دارد. کم شنوایی در کودکان، به ویژه نوع مادرزادی آن که از بدو تولد وجود دارد، میتواند اثرات منفی و طولانیمدتی بر روند رشد و کیفیت زندگی آنها داشته باشد. به همین دلیل، تشخیص زودهنگام از طریق انجام تستهای تخصصی مانند غربالگری شنوایی در مراکز معتبر مانند آوا اودیولوژی، اهمیت حیاتی دارد.
این اقدام به موقع باعث میشود تا درمانهای مناسب به سرعت آغاز شود و کودک بتواند با کمترین مشکل در مسیر رشد طبیعی و ارتباطی قرار گیرد. همچنین، پیشگیری، آگاهی خانواده و حمایت جامعه نقش تعیینکنندهای در بهبود شرایط کودکان کمشنوا دارد و میتواند آیندهای روشنتر برای آنها رقم بزند.
همچنین بخوانید:
