یکی از مهم‌ترین لحظات در زندگی هر خانواده، لحظه تولد نوزاد است. اما گاهی شرایطی پیش می‌آید که این لحظه شیرین با نگرانی همراه می‌شود. یکی از این شرایط، کمبود اکسیژن هنگام تولد یا هیپوکسی نوزادی است. این وضعیت می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سلامت مغز، سیستم حرکتی و همچنین شنوایی نوزاد تأثیر بگذارد. شناخت ارتباط بین این اختلال و مشکلات شنوایی، راه را برای پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان موثر باز می‌کند.
کمبود اکسیژن هنگام تولد چیست؟
کمبود اکسیژن (هیپوکسی) به حالتی گفته می‌شود که در آن بافت‌های حیاتی بدن نوزاد، به‌خصوص مغز، در لحظات حساس حین یا پس از زایمان، اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند. این وضعیت ممکن است بر اثر عواملی مانند پیچ‌خوردگی بند ناف، جدا شدن زودهنگام جفت، افت فشار خون مادر، زایمان طولانی یا مشکلات تنفسی نوزاد ایجاد شود. بسته به شدت و مدت زمان کمبود اکسیژن، این عارضه می‌تواند اثرات گذرا یا دائمی بر عملکرد اندام‌ها، از جمله سیستم شنوایی، داشته باشد.
تأثیر کمبود اکسیژن بر سیستم شنوایی نوزاد
شنوایی انسان سیستمی پیچیده است که از گوش داخلی، عصب شنوایی و مغز تشکیل شده و برای عملکرد صحیح نیاز به جریان خون و اکسیژن مناسب دارد. در نوزادان، این سیستم در مراحل پایانی رشد قرار دارد و هرگونه اختلال در خون‌رسانی می‌تواند باعث آسیب جدی شود. کمبود اکسیژن ممکن است سلول‌های حسی حلزون گوش را تخریب کند، انتقال سیگنال‌های صوتی را در عصب شنوایی مختل نماید یا عملکرد بخش‌های شنوایی مغز را دچار اختلال سازد. این موارد می‌توانند به افت توان شنوایی منجر شوند که در صورت عدم تشخیص و پیگیری، بر روند رشد زبانی و ارتباطی نوزاد تأثیر خواهد گذاشت.
انواع اختلالات شنوایی ناشی از هیپوکسی
آسیب‌های ناشی از کمبود اکسیژن ممکن است بسته به محل و شدت آسیب، منجر به انواع مختلفی از اختلال شنوایی شوند. رایج‌ترین نوع، کم شنوایی حسی-عصبی است که در نتیجه آسیب به سلول‌های مویی گوش داخلی یا عصب شنوایی به وجود می‌آید. این نوع آسیب معمولاً دائمی است و نیازمند توان‌بخشی تخصصی است. در برخی موارد نیز ممکن است نواحی مغزی مربوط به درک صدا آسیب ببینند که در این حالت، درک صدا حتی با سالم بودن گوش دشوار می‌شود. همچنین ممکن است برخی نوزادان در رشد شنوایی خود دچار تأخیر موقتی شوند که نیازمند پایش و بررسی منظم است.
همچنین
نشانه‌های اولیه آسیب شنوایی در نوزادان
والدین باید نسبت به نشانه‌های اولیه مشکل شنوایی در نوزادان هوشیار باشند. از جمله علائم هشداردهنده می‌توان به عدم واکنش به صداهای بلند، نچرخیدن به سمت صدا در ۳ تا ۶ ماهگی، نداشتن واکنش به صدای والدین و تأخیر در شروع غان‌غان یا گفتار اشاره کرد. این نشانه‌ها می‌توانند اولین علائم از وجود یک اختلال در سیستم شنوایی باشند. در نوزادانی که در بدو تولد دچار هیپوکسی بوده‌اند، بررسی دقیق‌تر و سریع‌تر شنوایی ضروری است تا از بروز اختلالات گفتاری و ارتباطی در آینده پیشگیری شود.
اهمیت غربالگری شنوایی در نوزادان پرخطر
بر اساس استانداردهای جهانی، همه نوزادان باید تا پیش از یک‌ماهگی مورد غربالگری شنوایی قرار گیرند. این موضوع در مورد نوزادانی که در هنگام تولد دچار مشکلاتی مانند کمبود اکسیژن بوده‌اند، اهمیتی دوچندان دارد. تست‌های اولیه مانند OAE و AABR به‌صورت غیرتهاجمی انجام می‌شوند و می‌توانند اختلالات احتمالی را شناسایی کنند. در صورت مشاهده پاسخ غیرطبیعی، لازم است بررسی‌های تخصصی‌تر مانند ABR تشخیصی صورت گیرد. انجام این مراحل، گامی مهم در مسیر پیشگیری از عواقب بلندمدت ناشی از اختلالات شنوایی است.
مسیرهای درمانی و توان‌بخشی شنوایی
در صورت تأیید آسیب شنوایی، فرایند توان‌بخشی باید بلافاصله آغاز شود. بسته به نوع و شدت کم شنوایی، روش‌های مختلفی برای درمان کم‌شنوایی وجود دارد. از جمله این روش‌ها می‌توان به استفاده از سمعک‌های مناسب برای نوزادان، کاشت حلزون شنوایی در موارد شدید و شروع کاردرمانی گفتار اشاره کرد. همچنین آموزش والدین در زمینه تقویت مهارت‌های ارتباطی و شنیداری کودک نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی او خواهد داشت. هرچه این اقدامات زودتر شروع شوند، نتایج بهتری در رشد زبان و ارتباط نوزاد به‌دست خواهد آمد.
همچنین 10 راهکار مهم در حفظ و بهبود شنوایی کودکان در مراحل رشد را بخوانید.
کم‌شنوایی در کودکان: یک پیامد قابل پیشگیری
یکی از پیامدهای احتمالی کمبود اکسیژن در بدو تولد، کم‌شنوایی در کودکان است. خوشبختانه با پیشرفت ابزارهای غربالگری و آگاهی خانواده‌ها، امکان تشخیص این مشکل در مراحل بسیار اولیه وجود دارد. غربالگری شنوایی، توجه به علائم هشداردهنده و پیگیری‌های پزشکی، راهکارهای اثربخشی برای کاهش خطر کم‌شنوایی دائمی در کودکان محسوب می‌شوند.
دلایل کم‌شنوایی در نوزادان: نقش کمبود اکسیژن
دلایل کم‌شنوایی در نوزادان بسیار متنوع‌اند و شامل عوامل ژنتیکی، عفونت‌های مادرزادی، ناهنجاری‌های ساختاری و شرایط محیطی می‌شوند. اما یکی از دلایل مهم و قابل پیشگیری، کمبود اکسیژن هنگام تولد است. این عامل به‌ویژه در زایمان‌های پرخطر و موارد نیاز به احیای نوزاد شایع‌تر است و باید به‌عنوان عامل خطری جدی مورد توجه تیم درمانی قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
کمبود اکسیژن هنگام تولد، یک اتفاق بحرانی است که می‌تواند اثرات عمیق و ماندگاری بر سلامت نوزاد داشته باشد. سیستم شنوایی، به عنوان یکی از حساس‌ترین بخش‌های بدن نوزاد، در برابر این اختلال بسیار آسیب‌پذیر است. تشخیص سریع، غربالگری منظم و پیگیری تخصصی از سوی شنوایی‌شناسان، می‌تواند جلوی بسیاری از عوارض آینده را بگیرد. همچنین، اقدامات توان‌بخشی زودهنگام مانند استفاده از وسایل کمک‌شنوایی و آموزش گفتار، می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مسیر طبیعی رشد زبانی و اجتماعی خود را طی کنند. آگاهی والدین و پیگیری‌های علمی و تخصصی، کلید پیشگیری از اثرات بلندمدت این وضعیت است.
