شنوایی یکی از مهمترین حواس انسان است که به ما امکان میدهد با محیط اطراف خود ارتباط برقرار کنیم از گفتار دیگران لذت ببریم و هشدارهای محیطی را دریافت کنیم. این حس ظریف و پیچیده به وسیله ساختارهای ظریف گوش داخلی و سیستم عصبی کنترل میشود. اما متأسفانه شنوایی ممکن است در طول زمان تغییر کند یا کاهش یابد و این موضوع میتواند کیفیت زندگی و روابط اجتماعی ما را تحت تأثیر قرار دهد.
با توجه به نقش حیاتی شنوایی در زندگی روزمره، اهمیت دارد که هر فرد نسبت به سلامت شنوایی خود حساس باشد و در صورت مشاهده هر گونه تغییر یا علامت، اقدام به ارزیابی و درمان به موقع نماید. در این زمینه، شنواییسنجی به عنوان یک ابزار تخصصی و علمی میتواند به تشخیص دقیق تغییرات شنوایی کمک کند و راهنمای مناسبی برای اقدامات درمانی باشد.
چرا شنوایی ممکن است تغییر کند؟
تغییر یا کاهش شنوایی میتواند ناشی از عوامل متعددی باشد که در ادامه به صورت مفصل بررسی میکنیم.
افزایش سن و پیرشنوایی
با افزایش سن، سلولهای مویی حساس گوش داخلی که وظیفه تبدیل امواج صوتی به سیگنالهای عصبی را دارند به تدریج آسیب میبینند یا از بین میروند. این پدیده به نام پیرشنوایی شناخته میشود و معمولاً با کاهش شنوایی در فرکانسهای بالا شروع میشود. این امر باعث میشود شنیدن صداهای ظریف مانند حرفهای «س»، «ش» و «ث» دشوارتر شود. علاوه بر این، پیرشنوایی میتواند درک گفتار در محیطهای پر سر و صدا را سختتر کند به طوری که افراد سالمند اغلب برای شنیدن صحبتها به تکرار یا افزایش حجم صدا نیاز دارند.
آسیبهای ناشی از نویز و صدای بلند
گوش در مقابل صداهای بلند بسیار حساس است و قرار گرفتن مکرر در معرض این صداها میتواند منجر به آسیب غیرقابل بازگشت به سلولهای مویی شود. این آسیب به دو شکل میتواند بروز کند:
-
آسیب ناگهانی: مانند انفجار یا صدای بسیار بلند و ناگهانی که موجب آسیب شدید و سریع میشود.
-
آسیب تدریجی: مانند شنیدن موسیقی با صدای بلند یا کار در محیطهای پر سروصدا برای مدت طولانی که به تدریج باعث کاهش شنوایی میشود.
این نوع آسیبها معمولاً بر فرکانسهای میانی و بالا تأثیر میگذارند و باعث کاهش توانایی شنیدن صدای گفتار و صداهای محیطی میشوند.
عفونتها و بیماریها
عفونتهای گوش، به ویژه عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا)، اگر به موقع درمان نشوند، میتوانند باعث ایجاد التهاب مزمن و آسیب به ساختارهای گوش شوند. برخی بیماریها مانند منییر (Meniere’s disease) که با افزایش فشار مایع در گوش داخلی همراه است، علاوه بر کاهش شنوایی، باعث سرگیجه و وزوز گوش میشود.
همچنین برخی بیماریهای سیستمیک مانند دیابت و فشار خون بالا میتوانند به مرور زمان به عروق گوش آسیب برسانند و شنوایی را تحت تأثیر قرار دهند.
عوامل ژنتیکی و ارثی
کاهش شنوایی میتواند به صورت ارثی منتقل شود و در برخی خانوادهها شایع باشد. این کاهش ممکن است در دوران کودکی یا بزرگسالی ظاهر شود. شناخت این زمینه خانوادگی به تشخیص سریعتر و درمان مؤثرتر کمک میکند.
آسیبهای فیزیکی و ضربه
ضربه شدید به سر، تغییر فشار گوش داخلی (مانند غواصی یا پرواز با هواپیما) و آسیب به ساختارهای گوش میتوانند باعث کاهش شنوایی ناگهانی یا تدریجی شوند. حتی آسیبهای کوچک نیز اگر درمان نشوند ممکن است باعث مشکلات جدی شوند.
عوامل محیطی و شغلی
افرادی که در محیطهایی با نویز زیاد مانند کارخانجات، فرودگاهها، کنسرتها و کارهای ساختوساز فعالیت میکنند، در معرض خطر بیشتری برای کاهش شنوایی قرار دارند. استفاده نکردن از محافظهای گوش در این شرایط میتواند آسیبهای جدی به شنوایی وارد کند.
علائم تغییر شنوایی
تشخیص به موقع علائم کاهش شنوایی میتواند به پیشگیری از آسیبهای بیشتر کمک کند. در این بخش، علائم رایج و کمتر شناخته شده را بررسی میکنیم.
-
شنیدن صداها به صورت مبهم یا غیرشفاف: فرد ممکن است صدای افراد یا تلویزیون را بشنود اما فهمیدن دقیق آنها برایش دشوار باشد.
-
افزایش حجم صدا: فرد برای شنیدن بهتر مجبور است صدای تلویزیون، رادیو یا موبایل را بالاتر از حد معمول تنظیم کند.
-
مشکل در شنیدن در محیطهای شلوغ: به ویژه زمانی که چند نفر همزمان صحبت میکنند یا صدای پسزمینه زیاد است.
-
وزوز یا صدای زنگ در گوش: این احساس که صدایی دائمی یا متناوب در گوش شنیده میشود، میتواند نشانه کاهش شنوایی باشد.
-
احساس پری یا گرفتگی گوش: گاهی افراد احساس میکنند گوششان گرفته یا پر است، بدون اینکه انسدادی وجود داشته باشد.
-
خستگی و سردرگمی در موقعیتهای شنیداری: مشکلات شنیداری میتواند باعث خستگی ذهنی شود، به خصوص در محیطهای اجتماعی.
-
کاهش ارتباط اجتماعی: اجتناب از شرکت در گفتگوها یا محیطهای اجتماعی به دلیل دشواری در شنیدن.
-
درخواست مکرر برای تکرار صحبتها: یکی از علائم مهم کاهش شنوایی است.
به خصوص در کودکان، کاهش شنوایی میتواند باعث مشکلات در یادگیری زبان و برقراری ارتباط شود که به عنوان کم شنوایی در کودکان شناخته میشود و نیازمند ارزیابی سریع و دقیق است.
شنواییسنجی چیست و چرا اهمیت دارد؟
شنواییسنجی، علمی است که به بررسی و اندازهگیری شنوایی میپردازد و میتواند انواع مشکلات شنوایی را شناسایی کند. این تستها توسط شنواییشناسان و با استفاده از دستگاههای تخصصی انجام میشود.
انواع تستهای شنوایی
-
ادیوگرام تونال (Pure-tone Audiometry): در این تست، صداهای خالص (تنها) با فرکانسهای مختلف از حدود 250 هرتز تا 8000 هرتز به گوش داده میشود و پایینترین سطح صدایی که فرد میتواند بشنود (آستانه شنوایی) ثبت میگردد. این تست به شناسایی نوع و شدت کاهش شنوایی کمک میکند.
-
تست گفتاری (Speech Audiometry): در این روش، کلمات و جملات با صدای معمولی و در شرایط مختلف پخش میشود و توانایی درک گفتار اندازهگیری میشود. این تست نشان میدهد که فرد تا چه حد میتواند در شرایط واقعی شنیدن، حرفها را بفهمد.
-
تست انعکاسی گوش (Immittance Audiometry): با این تست، عملکرد پرده گوش و استخوانچههای گوش میانی بررسی میشود. این تست به تشخیص مشکلات انتقالی کمک میکند.
-
تستهای الکتروفیزیولوژیک (مانند ABR و OAE): این تستها پاسخهای عصبی و فعالیتهای الکتریکی گوش داخلی و مسیرهای عصبی شنوایی را اندازهگیری میکنند. این تستها کاربرد ویژه در کودکان، افراد کمتوان و کسانی که نمیتوانند پاسخدهی فعال داشته باشند، دارند.
مزایای انجام شنواییسنجی
-
تشخیص دقیق و علمی: شنواییسنجی میتواند نوع کاهش شنوایی را مشخص کند و تفاوت بین کاهش شنوایی حسی-عصبی، انتقالی یا ترکیبی را مشخص نماید.
-
شروع درمان به موقع: هرچه کاهش شنوایی زودتر تشخیص داده شود، درمان مؤثرتر و سادهتر خواهد بود.
-
پیگیری تغییرات: شنواییسنجی به شنواییشناس امکان میدهد روند تغییرات شنوایی را رصد کند و در صورت نیاز درمان را اصلاح نماید.
-
مشاوره تخصصی: شنواییشناس با توجه به نتایج، راهکارهای مناسب مانند استفاده از سمعک، درمان دارویی یا توانبخشی را پیشنهاد میکند.
-
پیشگیری از پیامدهای اجتماعی و روانی: کاهش شنوایی میتواند منجر به انزوای اجتماعی، افسردگی و کاهش کیفیت زندگی شود؛ شناسایی و درمان به موقع میتواند این عوارض را کاهش دهد.
در کودکان، انجام شنواییسنجی به صورت منظم میتواند به تشخیص کم شنوایی در کودکان کمک کند تا اقدامات درمانی و حمایتی لازم به موقع انجام شود و مشکلات ارتباطی و تحصیلی کاهش یابد.
چه کسانی باید شنواییسنجی انجام دهند؟
با توجه به اهمیت پیشگیری و تشخیص به موقع، برخی گروهها باید بیشتر مراقب سلامت شنوایی خود باشند.
-
افراد بالای 50 سال: به دلیل شروع شایع پیرشنوایی، توصیه میشود سالانه یا دو سال یک بار تست شنوایی انجام دهند.
-
کارگران و افرادی که در محیطهای پر سر و صدا کار میکنند: مانند کارکنان کارخانهها، رانندگان، موسیقیدانان، نیروهای نظامی و …
-
افراد دارای سابقه خانوادگی کاهش شنوایی: این افراد باید از سنین پایینتر تحت بررسی باشند.
-
کودکان: ارزیابی شنوایی در دوران کودکی اهمیت ویژه دارد، چرا که کاهش شنوایی میتواند بر رشد گفتار و یادگیری تأثیر منفی بگذارد.
-
افرادی که علائم کاهش شنوایی یا وزوز گوش دارند: هرگونه تغییر در شنوایی باید توسط متخصص بررسی شود.
-
افرادی که داروهای اتوتوکسیک مصرف میکنند: مانند برخی آنتیبیوتیکها و داروهای شیمیدرمانی.
مراحل انجام شنواییسنجی
شنواییسنجی معمولاً در چند مرحله انجام میشود که هر مرحله به دقت و تخصص نیاز دارد.
شرح حال و مشاوره
شنواییشناس در ابتدا درباره سابقه پزشکی، سابقه شنوایی در خانواده، شرایط محیطی و علائم بیمار سوال میپرسد تا اطلاعات اولیه و جهتگیری مناسبی برای انجام تستها داشته باشد.
معاینه فیزیکی گوش
برای اطمینان از نبود مشکلات ظاهری مانند انسداد جرم گوش، التهاب یا مشکلات پرده گوش، معاینهای با استفاده از اتوسکوپ انجام میشود.
انجام تستهای شنوایی
بسته به نیاز و سن بیمار، تستهای مختلفی انجام میشود:
-
تست تونال با هدفون انجام میشود و بیمار باید هنگام شنیدن صدا دکمه یا سیگنال خاصی را اعلام کند.
-
تست گفتاری برای بررسی درک گفتار انجام میشود.
-
تستهای دیگر مانند انعکاسی گوش یا الکتروفیزیولوژیک در صورت لزوم انجام میشوند.
تحلیل نتایج
نتایج تستها به صورت نمودار و گزارش به بیمار ارائه میشود و شنواییشناس درباره نوع، شدت و پیشنهادات درمانی صحبت میکند.
پیگیری و درمان
در صورت نیاز به درمان، برنامهای شامل استفاده از سمعک، داروها یا توانبخشی برای بیمار تدوین میشود و پیگیریهای دورهای انجام میگیرد.
نقش شنواییسنجی در پیشگیری و مراقبتهای بعدی
شنواییسنجی علاوه بر تشخیص، نقش کلیدی در مراقبت بلندمدت از شنوایی دارد.
-
کنترل روند کاهش شنوایی: با انجام تستهای دورهای میتوان کاهش شنوایی را تحت کنترل داشت و از پیشرفت سریع آن جلوگیری کرد.
-
تنظیم سمعکها و دستگاههای کمکی: با توجه به نتایج شنواییسنجی، سمعکها به صورت اختصاصی برای فرد تنظیم میشوند تا بهترین عملکرد را داشته باشند.
-
آموزش و توانمندسازی بیماران: شنواییشناس به بیماران آموزش میدهد چگونه در محیطهای پر سر و صدا رفتار کنند و از گوشهای خود محافظت نمایند.
-
پیشگیری از عوارض روانی و اجتماعی: با پیگیری منظم و مراقبت مناسب، کیفیت زندگی بیماران حفظ میشود و از انزوای اجتماعی جلوگیری میشود.
چگونه از سلامت شنوایی خود مراقبت کنیم؟
حفظ سلامت شنوایی نیازمند رعایت نکاتی ساده اما مؤثر است:
-
استفاده از محافظهای گوش: در محیطهای پر سر و صدا مانند کارگاهها، کنسرتها یا هنگام استفاده از ابزارهای پر صدای برقی.
-
کاهش مدت زمان و شدت صدای هدفون: به ویژه در هنگام گوش دادن به موسیقی یا استفاده از تلفن همراه.
-
رعایت بهداشت گوش: از تمیز کردن بیش از حد یا استفاده از اشیاء نوک تیز خودداری کنید تا از آسیب به پرده گوش جلوگیری شود.
-
مراجعه به پزشک در صورت بروز مشکلات گوش: مانند درد، خروج ترشح، وزوز یا تغییر ناگهانی شنوایی.
-
کنترل بیماریهای زمینهای: مانند دیابت و فشار خون که میتوانند روی شنوایی تأثیرگذار باشند.
-
ترک سیگار و پرهیز از مصرف مواد مخدر: که عروق گوش را تحت تأثیر قرار میدهند.
روشهای تخصصی تست شنوایی کودکان در مرکز آوا اودیولوژی
مرکز آوا اودیولوژی با بهرهگیری از جدیدترین و تخصصیترین روشهای تست شنوایی کودکان، به والدین این اطمینان را میدهد که سلامت شنوایی فرزندشان به بهترین نحو ممکن ارزیابی شود. در این مرکز، تستهایی مانند آزمون اوتوآکوستیک امیشن (OAE) که بدون نیاز به همکاری فعال کودک، عملکرد گوش داخلی را بررسی میکند، و آزمون پاسخهای برانگیخته شنوایی ساقه مغز (ABR) که فعالیت عصبی مسیرهای شنوایی را اندازهگیری میکند، به کار گرفته میشود. این روشها به ویژه برای کودکان نوزاد و خردسال که توانایی پاسخدهی به دستورات تستهای معمولی را ندارند، بسیار مفید و دقیق هستند.
علاوه بر این، در آوا اودیولوژی، فرایند تست شنوایی به گونهای طراحی شده که کودک در محیطی آرام و کودکدوست قرار گیرد تا استرس و اضطراب کاهش یابد و نتایج تست دقیقتر ثبت شود. تیم متخصص این مرکز با تجربه و مهارت بالا، پس از انجام تستها، نتایج را به والدین به صورت کاملاً شفاف و قابل فهم ارائه میدهد و در صورت نیاز، راهنماییهای لازم برای پیگیریهای بعدی یا درمان به موقع را ارائه میکند. این خدمات تخصصی باعث میشود والدین با اطمینان خاطر بیشتری نسبت به سلامت شنوایی کودکان خود اقدام کنند.
نتیجهگیری
شنوایی یکی از مهمترین حواس انسان است که ارتباط ما با محیط اطراف را ممکن میسازد و نقش حیاتی در درک گفتار، یادگیری و تعاملات اجتماعی دارد. به دلیل حساسیت و پیچیدگی ساختارهای گوش و سیستم عصبی، تغییرات شنوایی میتواند تأثیر قابلتوجهی بر کیفیت زندگی داشته باشد. انجام منظم شنواییسنجی، به ویژه در کودکان و افراد در معرض خطر، به تشخیص زودهنگام مشکلات و پیشگیری از عوارض جدی کمک میکند. مراکز تخصصی مانند آوا اودیولوژی با بهرهگیری از روشهای پیشرفته، محیطی امن و دقیق برای ارزیابی شنوایی فراهم کردهاند تا والدین با اطمینان خاطر مراقب سلامت شنوایی فرزندان خود باشند و در صورت نیاز درمان به موقع انجام شود.
همچنین بخوانید:
